Osvijestimo zajedno reproduktivno zdravlje
Zdravlje je najveća vrijednost svakog pojedinca i najvažniji resurs svakog društva. U Crnoj Gori se usluge zdravstvene zaštite obezbjeđuju u zdravstvenim ustanovama koje pripadaju mreži državnih zdravstvenih ustanova i ustanova koje su u privatnom vlasništvu. Zdravstvena zaštita se pruža na tri nivoa, pri čemu bi 80-85% potreba trebalo da zadovolji zdravstvena zaštita na primarnom nivou. […]
Zdravlje je najveća vrijednost svakog pojedinca i najvažniji resurs svakog društva.
U Crnoj Gori se usluge zdravstvene zaštite obezbjeđuju u zdravstvenim ustanovama koje pripadaju mreži državnih zdravstvenih ustanova i ustanova koje su u privatnom vlasništvu. Zdravstvena zaštita se pruža na tri nivoa, pri čemu bi 80-85% potreba trebalo da zadovolji zdravstvena zaštita na primarnom nivou.
Prava na zdravstvenu zaštitu jednako su dostupna svim stanovnicima Crne Gore, uključujući i osjetljive kategorije stanovništva i bez obzira na bilo koju karakteristiku (pol, nacionalnost, vjeru, invalidnost itd.). Obim prava na zdravstvenu zaštitu definisan je osnovnim paketom usluga za sve nivoe zdravstvene zaštite.
Prema definiciji SZO, zdravlje nije samo odsustvo bolesti, već i potpuno fizičko, psihičko i društveno blagostanje. Ova definicija obuhvata i sve reproduktivne procese, funkcije i sisteme u svim životnim dobima. Reproduktivno zdravlje nije samo puko savjetovanje i njega u vezi sa reprodukcijom i seksualno prenosivim bolestima, već i zadovoljavajući i bezbjedan seksualni život i mogućnost reprodukcije; slobode ljudi da odluče da li će, kada i koliko često to činiti; pravo muškaraca i žena da budu informisani i imaju pristup bezbjednim, efikasnim, dostupnim i prihvatljivim metodama planiranja porodice po sopstvenom izboru; njihova prava na pristup i izbor drugih metoda regulacije plodnosti, koji nisu protivni zakonu; pravo na pristup odgovarajućim zdravstvenim uslugama koji obezbjeđuju ženi bezbjednu trudnoću i porođaj, a parovima najbolje šanse da imaju zdravo dijete; seksualno zdravlje koje unaprjeđuje kvalitet života i lične odnose.
Reproduktivna prava neodvojiv su dio ljudskih prava i predstavljaju pravo pojedinaca i parova da slobodno, odgovorno, bez diskriminacije, prinude i bilo kog oblika nasilja odluče o rađanju, broju djece i vremenu njihovog rađanja, pravo da raspolažu informacijama i sredstvima potrebnim za odučivanje, kao i pravo za najviši standard seksualnog i reproduktivnog zdravlja.
Ovaj aspekt zaštite zdravlja predstavlja kompleksan sistem mjera i aktivnosti, raspoređenih kroz kontinuirani proces zdravstvene zaštite, počevši od primordijalne prevencije (definisanje zdravstvene politike koja je usmjerena ka punoj zaštiti reproduktivnog zdravlja), zatim ranog otkrivanja poremećaja, kompetentne dijagnostike, adekvatnog liječenja do rehabilitacije. Pri tome, posebno se ističe značaj primarnih mjera zaštite, koje uključuju: informisanje i edukaciju o polnosti i reprodukciji, savjetovanje o planiranju porodice i primjeni kontracepcije, prevenciju i liječenje neplodnosti, prevenciju, djagnostiku i liječenje bolesti reproduktivnih organa, hormonskih poremećaja i malignih bolesti reproduktivnog sistema, prevenciju, dijagnostiku i liječenje polno prenosivih bolesti, praćenje prekida trudnoće u skladu sa profesionalnim smjernicama, prevencija i tretman posljedica, prevencija i treman polnog zlostavljanja i briga o žrtvama.
Reproduktivno zdravlje mladih je vrlo prisutan javno-zdravstveni problem, zbog izražene prevalencije, ozbiljnosti problema, stavova i odnosa javnosti prema problemima vezanim za reproduktivno zdravlje. Mladi ljudi su značajno izloženi faktorima koji determinišu reproduktivno zdravlje. Pri tome, osnovni problemi vezani za reproduktivno zdravlje mladih odnose se na: neplanirane trudnoće, time izazvane pobačaje, neprimjena i primjena nedakvatnih metoda kontracepcije, seksualno prenosive bolesti, posebno infekcije, kao što je HIV/AIDS, seksualno nasilje.
Pravo na zdravlje je osnovno ljudsko pravo, ustavno zagrantovano, pri čemu zaštita reproduktivnog zdravlja ima prioritet i njena dostupnost je dodatno garantovana Zakonom o zdravstvenoj zaštiti, kao i nizom drugih zakona o kojima će kasnije biti riječ. Pri tome, pravo na seksualno i reproduktivno zdravlje proizilazi iz navedenog prava opšte zdravstvene zaštite, prava na život, prava na brak i porodicu, prava na slobodu, prava na zaštitu od nasilja i zlostavljanja. Ono što je važno istaći je da svi, a posebno mladi imaju pravo na slobodan pristup provjerenim i tačnim informacijama koje se tiču njihove seksualnosti, reproduktivnog zdravlja i prava na stvaranje porodice.
U Crnoj Gori, pravo na reproduktivno zdravlje određuju principi: obezbijeđenosti – mrežom zdravstvenih ustanova u kojima se mogu na kvalitetan način mogu zadovoljiti potrebe iz domena reproduktivnog zdravlja, adekvatnim i kompetentnim ljudskim resursima, prvenstveno obezbijeđenih kroz koncept izabranog ginekologa (pravo na izabranog ginekologa ostvaruju sve žene, bez obzira na bilo koju svoju karakteristiku, kao što su: nacionalnost, vjera, funkcionalna sposobnost, nivo obrazovanja i slično), ali i drugim neophodnim profesionalcima, odgovarajućom opremom i materijalom.
Članak je kreiran je u okviru projekta “Inkluzijom do zdravlja”, podržanog od strane Ministarstva ljudskih i manjinskih prava.