PROGRAMI I SERVISI SMANJENJA ŠTETE U CRNOJ GORI
„Harm reduction“ ili „smanjenje štete“ podrazumijeva intervencije, programe, politike i prakse koje se implementiraju u cilju smanjenja zdravstvenih, društvenih i ekonomskih štetnih posljedica povezanih sa upotrebom droga, politikama i legislativom u oblasti droga, na pojedinca, zajednice i društvo. Ključni princip smanjenja štete je osmišljavanje pragmatičnog odgovora na problem upotrebe droga kroz hijerarhiju intervencijskih ciljeva kojima […]
„Harm reduction“ ili „smanjenje štete“ podrazumijeva intervencije, programe, politike i prakse koje se implementiraju u cilju smanjenja zdravstvenih, društvenih i ekonomskih štetnih posljedica povezanih sa upotrebom droga, politikama i legislativom u oblasti droga, na pojedinca, zajednice i društvo.
Ključni princip smanjenja štete je osmišljavanje pragmatičnog odgovora na problem upotrebe droga kroz hijerarhiju intervencijskih ciljeva kojima se prvenstveno naglašava smanjenje štetnih zdravstvenih posljedica kontinuirane upotrebe droga.
Najvažniji servisi smanjenja štete su:
- Centri za supstitucionu terapiju i
- Dnevni (drop in) centri za korisnike droga
Supstituciona terapija je vid zdravstvene njege kod zavisnosti od opijata u kojoj se koristi slična ili identična supstanca (agonist) sa svojstvima i dejstvima sličnim supstanci koja se obično koristi. Agonisti zamenjuju supstancu koja se koristi sa ciljem da obezbijede kontrolisaniji oblik adikcije. Njihovo korišćenje ublažava mnoge apstinencijalne simptome koje osobe zavisne od opijata često doživljavaju i smanjuje zdravstvene i društvene rizike. U te svrhe u Crnoj Gori postoje dva programa supstitucije – metadonski i buprenorfinski.
Prednosti supstitucione terapije (STM) metadonom je u tome što smanjuje želju za uzimanjem heroina, kao i rizik od prenosa HIV i hepatitis B i C infekcije. Kvalitet života pacijenta se popravlja, njegovo ponašanje je stabilnije, a samim tim je smanjena i incidenca kriminalnih aktivnosti. Dugoročna primjena STM je sigurna sa medicinske tačke gledišta, praćena blagim, uglavnom prolaznim, neželjenim djelovanjima, prvenstveno tokom perioda uvođenja. U česta neželjena dejstva primjene metadona spadaju zadržavanje tečnosti, euforija, halucinacije, sedacija, zamagljen vid, mioza, suvoća očiju, vrtoglavica, mučnina, povraćanje, opstipacija, prolazni osip, znojenje, umor, pospanost, porast telesne mase. Prema podacima iz literature, opijatni zavisnici koji primaju STM se u najvećoj meri žale na pojačano znojenje i opstipaciju. Iako u metabolizmu metadona učestvuje jetra, smatra se da metadon nije hepatotoksičan, jer opijatni zavisnici koji su prije početka primjene STM imali normalnu jetrenu funkciju ona ostaje nepromjenjena i tokom terapije. Ukoliko se metadon adekvatno primenjuje, kod opijatnih zavisnika dolazi do normalizacije fizioloških funkcija koje su bile poremećene kao posledica uzimanja heroina.
Buprenorfin, polusintetski opioidni derivat tebaina, predstavlja parcijalnog agonistu opioidnih receptora. Pri nižoj plazmatskoj koncentraciji prevenira apstinencijalni sindrom, dok se u većim koncentracijama koristi za terapiju održavanja. Primijenjen u obliku sublingvalnih tableta, brže kupira apstinencijalni sindrom u poređenju sa metadonom i efikasnije od njega razriješava disforiju i neraspoloženje. U najvećem broju slučajeva se ostvaruje bolja komplijansa, sklonost ka recidivima je niža i ostvaruje se bolji kvalitet života. U nekim zemljama je buprenorfin dostupniji od metadona. Neki autori daju prednost buprenorfinu kod mlađih zavisnika, a metadonu kod starijih korisnika na dugoročnoj bazi. Buprenorfin je bolji izbor za primjenu kod trudnica, jer uzrokuje manje neonatalnih problema od metadona. S druge strane, davanje metadona se lakše kontroliše, i u mnogim zemljama on je mnogo jeftiniji od buprenorfina.
Nažalost, metadon, kao i buprenorfin je našao svoje mjesto i na nelegalnom tržištu širom svijeta, tako da dolazi do njihove zloupotrebe među opijatnim zavisnicima.
Dnevni (drop-in) centri za injektirajuće korisnike droga
Ove centre vode nevladine organizacije. Cilj ovih programa je osigurati prostor u kojem osobe koje koriste droge mogu boraviti tokom dana, izvršiti zamjenu špriceva i igala i ostalog pribora za sigurno uzimanje droga, ispuniti higijenske i prehrambene potrebe, ostvariti socijalne kontakte i provesti strukturirano slobodno vrijeme kako bi se smanjila moguća šteta povezana sa boravkom na ulici.
Ovim programima se takođe pruža stručna podrška od strane doktora, psihologa i socijalnog radnika za sve korisnike kojima je ona potrebna.
NVO CAZAS vodi drop in servise u Podgorici i u Baru, dok se za sjevernu i ostatak južne regije usluge obezbjeđuju putem terenskog rada. Organizacija posjeduje licencu u oblasti socijalne i dječije zaštite, i to za pružanje usluge Savjetovanje.
Drop in centar predstavlja sigurno mjesto na kojem osobe mogu anonimno zatražiti pomoć i podršku. U drop in centru se obezbjeđuju sljedeće usluge: zamjena korišćenih iglala za injektiranje droge sterilnim priborom, kako bi se smanjio rizik od krvlju prenosivih infekcija kao što su HIV i hepatitis, usluge pranja i sušenja garderobe, tuširanja, dodjele obroka. Dostupno je savjetovanje sa ljekarom, socijalnim radnikom i psihologom, a pored toga i razgovor sa zavisnicima u oporavku – osobama koje su dugi niz godina bile korisnici psihoaktivnih supstanci i izašle iz ovog problema.
Centar je mjesto koje će osobama koje konzumiraju / u riziku su od konzumiranja PAS pomoći da se lakše povežu sa institucijama i programima za testiranje, liječenje i rehabilitaciju. Sve usluge drop in centra su BESPLATNE i njihovo korišćenje omogućava ANONIMNOST i POVJERLJIVOST.
Kontakti putem kojih se može zakazati savjetovanje i dobiti potrebne informacije:
Telefon: 067 602 345 ili
Mail: office@cazas.org