O kontracepciji (kroz prizmu atlasa kontracepcije)

U februaru 2022. godine Evropski parlamentarni forum za seksualna i reproduktivna prava (EPF) objavio je 5. izdanje Atlasa evropskih politika kontracepcije. Atlas, koji je prvi put objavljen 2017. godine, rangira 46 evropskih država po osnovu različitih mjera koje se tiču kontracepcije, od pristupa informacijama do mogućnosti refundiranja troškova odraslima, mladima i ranjivim populacijama. Na vebinaru […]

U februaru 2022. godine Evropski parlamentarni forum za seksualna i reproduktivna prava (EPF) objavio je 5. izdanje Atlasa evropskih politika kontracepcije. Atlas, koji je prvi put objavljen 2017. godine, rangira 46 evropskih država po osnovu različitih mjera koje se tiču kontracepcije, od pristupa informacijama do mogućnosti refundiranja troškova odraslima, mladima i ranjivim populacijama. Na vebinaru povodom objavljivanja i predstavljanja rezultata Atlasa, postojao je jasan konsenzus oko toga da je da je pristup (novčano) povoljnim i lako dostupnim sredstvima kontracepcije osnovno pravo za svakoga u modernoj demokratiji.

Iz dobijenih statističkih podataka zaključuje se da je uživanje ovog prava u evropskim zemljama i dalje neravnomjerno raspoređeno. Evidentan je trend snažne podijeljenosti na relaciji istok-zapad u ovoj oblasti, imajući u vidu da se nekoliko zemalja istočne Evrope kontinuirano rangira poslednje u tabeli, a zemlje zapadne Evrope poput Francuske, Ujedinjenog Kraljevstva i Belgije ostaju na samom vrhu. Naime, upravo su u Ujedinjenom kraljevstvu sve metode kontracepcije besplatne za sve uzraste, u okviru njihove nacionalne zdravstvene službe (NHS), a u Norveškoj, pored kondoma (koji se mogu nabaviti besplatno), djevojke uzrasta od 16 do 20 godina imaju pravo i na besplatne kontraceptivne pilule i spiralu. I druge evropske zemlje, poput Španije, nude besplatnu ili subvencionisanu kontracepciju.

Crna Gora zauzima 41. mjesto od 46 država u kojima su istraženi i prikupljeni podaci iz ove oblasti, sa procentualnim indeksom 45,7%. Kao poređenje, tri gorenavedene zemlje imaju indeks od 91,1%, a poslednje rangirana Poljska stoji na 33,5%.

Istraživanje pokazuje da unutar nacionalnog zdravstvenog sistema Crne Gore ne postoji mogućnost nadoknade troškova koji su povezani sa sredstvima kontracepcije, kao i da ta nadoknada nije omogućena ni pod posebnim uslovima za mlade ljude od 19 do 25 godina života i za ranjive kategorije društva. Štaviše, nijedno sredstvo reverzibilne kontracepcije dugotrajnog djelovanja (LARC) nije dostupno u okviru nacionalnog zdravstvenog sistema.

U kategoriji koja se tiče pristupa (novčano) pristupačnom i dostupnom savjetovanju o vidovima kontracepcije, Crna Gora je u redu zemalja koje za navedeno ne predviđaju nadoknadu, iako su sredstva hitne kontracepcije i mogućnost kupovine hormonskih kontraceptiva bez recepta legalno dostupni.

U pogledu online informisanja o podacima koji se tiču stanja ove oblasti u zemlji, crnogorska statistika nije dostupna na vebsajtu Vlade, već isključivo u okviru trećih online izvora. Na tim vebsajtovima ne postoje podaci o tome gdje je kontraceptive moguće nabaviti, ni koja je njihova cijena.

Od zemalja regiona, u odnosu na Crnu Goru, niže je rangirana samo Bosna i Hercegovina sa indeksom 44,3%. U okviru ove geografske regije, slično je rangirana i jedna članica i Evropske Unije, Hrvatska, sa 47,3%. Od zemalja Zapadnog Balkana najbolje je rangirana Albanija, koja je sa indeksom 68,1% u redu sa velikim brojem zemalja zapadne Evrope.

Savremena kontracepcija igra ključnu ulogu u postizanju rodne ravnopravnosti. Potrebno je osigurati univerzalan pristup visokokvalitetnim metodama kontracepcije i riješiti finansijske, društvene i kulturne barijere koje otežavaju postizanje ovih ciljeva.

Od početka 2022. godine, kontraceptivna sredstva su omogućena besplatno ženama u Francuskoj, starosti od 18 do 25 godina, proširujući tako postojeći program za maloljetnice, u nastojanju da se spriječi neželjena trudnoća, koja je u ovom uzrastu česta posljedica neupotrebe kontraceptiva zbog previsokih troškova vezanih za njihovu kupovinu.

Motiv za pokretanje ovog programa je, između ostalog, činjenica da su žene između 18 i 25 godina života posebno ranjive, jer gube mnoga prava i povoljnosti koje su imale kao maloljetne, te su i ekonomski veoma nesigurne. Ovim se ne rješava u potpunosti neravnoteža u teretu kontracepcije između žena i muškaraca, ali je značajan korak u pogledu osnaživanja djevojaka na putu rodne ravnopravnosti.

Nenamjerne trudnoće nesrazmerno dovode u nepovoljniji položaj žene i devojčice, a ovaj nesrazmeran uticaj je i uzrok i posledica nejednakosti polova. Povećanjem izbora i pristupa metodama kontracepcije, muška kontracepcija ima potencijal da poveća rodnu ravnopravnost, indirektno kreirajući i veće mogućnosti za obrazovanje i zapošljavanje, kao i povećanje kapaciteta za zaradu za žene i djevojčice, katalizujući promjene u interpersonalnoj i društvenoj rodnoj dinamici.

Ovaj članak je nastao kao proizvod projekta Inkluzivna misija, podržanom od strane Ministarstva ljudskih i manjinskih prava.
Predstavlja dio informativno-edukativne kampanje među RE populacijom o pristupu zdravstvenoj zaštiti i pravima pacijenata.