LGBTIQ leksikon – rodni idetntitet vs seksualna orijentacija
Postoji široka lepeza pojmova koji se koriste kako bi se označila lica različitih seksualnih orijentacija i rodnih identiteta. Najrasprostranjeniji su kišobran pojmovi LGBT odnosno LGBTQ+. Nerijetko se isti upotrebljavaju sa različitim značenjem, a mnogi nisu ni sigurni šta oni tačno podrazumijevaju. Ovaj akronim čine pojmovi Lesbian Gay Bisexual Transgender Queer (ili Questioning). Kako bi se […]
Postoji široka lepeza pojmova koji se koriste kako bi se označila lica različitih seksualnih orijentacija i rodnih identiteta. Najrasprostranjeniji su kišobran pojmovi LGBT odnosno LGBTQ+. Nerijetko se isti upotrebljavaju sa različitim značenjem, a mnogi nisu ni sigurni šta oni tačno podrazumijevaju. Ovaj akronim čine pojmovi Lesbian Gay Bisexual Transgender Queer (ili Questioning). Kako bi se uvažili i ostali modaliteti, a sam akronim ostao praktičan, na kraju njega se nalazi znak +.
Prije svega, važno je napraviti distinkciju između seksualnog opredjeljenja i rodnog identiteta. Ovo potonje označava kako doživljavamo sebe kroz pol i rod, dok seksualna orijentacija predstavlja romantične, emotivne i seksualne afinitete. Seksualni identitet je dio percepcije selfa. Preference se obično javljaju u ranom životnom dobu, čak prije sticanja bilo kakvog seksualnog iskustva. Ova orijentacija može se posmatrati kroz kontinuum gdje se na jednom kraju nalazi apsolutna homoseksualnost (afinitet prema osobama istog pola), a na drugom apsolutna heteroseksualnost (afinitet prema osobama različitog pola). Po sredini tog kontinuuma nalaze se biseksualnost, odnosno privlačnost prema osobama muškog i ženskog pola, i panseksualnost što predstavlja privlačnost bez obzira na polni identitet osobe.
Seksualnost se ne može posmatrati kroz crno-bijelu prizmu. Osobe se mogu izjasniti da su jedne ili druge seksualne orijentacije ali to ne znači da ne mogu doživjeti privlačnost koja je karakteristična za osobe različite seksualne orijentacije.
Aseksualnost je još jedan vid seksualnog opredjeljenja. Ovu orijentaciju karakteriše odsustvo seksualne privlačnosti. To ne znači da aseksualne osobe ne mogu biti u romantičnim vezama već samo ne ispoljavaju seksualno ponašanje. Neki ovaj identitet porede sa celibatom, što nije u potpunosti ispravno. Celibat je stvar izbora, dok je aseksualnost, kao i svaki drugi seksualni identitet, biološki predisponirana karakteristika čovjeka. Laici su često u zabludi da neko može „postati gej“ pod uticajem društva ili drugih agenasa socijalizacije. Nauka je pokazala da to nije moguće zato što je seksualnost biološka, a ne društvena ili kulturološka karakteristika.
Kada govorimo o rodnom identitetu, važno je napraviti razliku između pola i roda. Pol je termin koji se odnosi na biološke karakteristike reproduktivnog sistema poput polnih žlijezda, hormona, polnih hromozoma i polnih organa. Dugo se vjerovalo da postoje samo 2 pola – ženski i muški. Vremenom je prepoznato da postoje osobe koje nemaju jasno izražene karakteristike jednog ili drugog pola ili imaju polne karakteristike oba pola. Te osobe se nazivaju interpolnim. Sa druge strane, rod je društveni konstrukt koji podrazumijeva norme, uloge, vrijednosti, emocije, ponašanja, imena, boje, odjeću, nakit, šminku, frizuru, hobije, zanimanja i igračke koje se vezuju za određeni pol. Rod je podložan promjenama, a percepcija istog uslovljena je društvenim i kulturnim kontekstom, te individualnim potrebama i osjećajem. Spoznajući razliku između ova dva termina možemo jednostavno definisati rodni identitet. To je unutrašnji doživljaj osobe o sopstvenom rodu. Tako osoba može pripadati svim rodovima, jednom ili nijednom rodu.
Rodni identiteti mogu se podijeliti na binarne i nebinarne. Binarnima se smatraju osobe koje sebe smatraju ženama/muškarcima bez obzira na to da li su cisrodni ili transrodni. Cisrodne osobe su one čija se samopercepcija roda podudara sa društvenim konceptom istog. Ne primjer, cis žena je osoba čiji je pol ženski, sebe doživljava kao ženu i ponaša se u skladu sa društvenim očekivanjima. Rodni identitet transrodnih osoba se u različitim stepenima razlikuje od pola koji im je pripisan pri rođenju. Ove osobe u različitim stepenima nadilaze društveno nametnute kategorije roda. Postoje i transseksualne osobe, no ovo se ne odnosi na tip seksualnosti (kako sam termin sugeriše), već na rodni identitet. Ovim pojmom se označavaju osobe koje žele ili namjeravaju proći kroz tranziciju.
Tranzicija je proces prilagođavanja tijela svom rodnom osjećaju. Ona se može sprovesti kroz medicinske zahvate i/ili uzimanjem hormonske terapije. Rodna nebinarnost je pojam koji se koristi za prikaz rodnog identiteta koji ne spada u kategoriju ni muškog ni ženskog rodnog identiteta. Neki od primjera rodno-nebinarnih identiteta su rodno fluidne, polirodne i arodne osobe.
Pravo na samoodređenje je jedno od osnovnih ljudskih prava, a podrazumijeva slobodu definisanja sopstvenih identiteta. Ovo se svakako odnosi i na rodne i seksualne identitete. Nažalost, živimo u društvu koje ne prihvata sve identitete u jednakoj mjeri, a nekada nastoji i da nas pritiska i tjera da ih mijenjamo. Ovo je svakako jedan od oblika nasilja koji ne smijemo tolerisati. Svaki identitet je unikatan, stvaran i zaslužuje jednako priznavanje i poštovanje.
Izvori:
https://www.medicalnewstoday.com/articles/types-of-gender-identity
https://mail.google.com/mail/u/1/#inbox/FMfcgzGpFzsrQqcBSWxxZJlLScMFsQSD?projector=1&messagePartId=0.1 Bukvar identiteta – priručnik by Spektra i Trag fondacija
Pol, rod i okviri – priručnik za trans i rodno varijantne osobe, kao i njihove porodice i prijatelje/ice
Rodne raznolikosti: Trans 101
Rad sa LGBT populacijom: Priručnik za psihologe, Maša Karleuša Valkanou
—
Ovaj članak je nastao kao dio kampanje u okviru projekta “Zona jednakosti” koji je finansiran od strane Ministarstva pravde, ljudskih i manjinskih prava.