Uticaj socijalne isključenosti na pojavu zavisnosti

Društvena ili socijalna isključenost je širok pojam, koji može imati više različitih značenja. U svom osnovnom kontektsu, socijalna isključenost označava individue, grupe, zajednice ili geografska područja isključene iz participacije ili punog učešća u društvenim institucijama i široj društvenoj zajednici. Iz ovoga se uočavaju dvije osnovne dimenzije koncepta socijalne isključenosti, a to je: 1. Da je […]

Društvena ili socijalna isključenost je širok pojam, koji može imati više različitih značenja. U svom osnovnom kontektsu, socijalna isključenost označava individue, grupe, zajednice ili geografska područja isključene iz participacije ili punog učešća u društvenim institucijama i široj društvenoj zajednici.

Iz ovoga se uočavaju dvije osnovne dimenzije koncepta socijalne isključenosti, a to je:

1. Da je koncept multidimenzionalan (u smislu multidimenzionalnosti deprivacije: nezaposlenost, lišenost zarada, imovine, obrazovanja, državljanstva, ličnih kontakata ili ugleda itd.); i
2. Koncept podrazumijeva fokusiranje na odnose, procese i institucije koji leže u isključenosti i koju izazivaju

Osobe koje su zavisne od droge ili alkohola su nerijetko isključene iz društvenih tokova. Povezanost zavisnosti i isključenosti iz društva se može posmatrati u oba pravca – tj. isključenost može biti jedan od uzroka za konzumaciju psihoaktivnih supstanci, a takođe može nastati i kao posljedica, nakon nekog vremena konzumiranja ovih supstanci.

U izučavanju etiologije i faza razvoja bolesti zavisnosti naglašeno je kako i na koji način postepeno dolazi do socijalne isključenosti, ponajviše zbog toga što osoba koja je zavisna od konzumiranja neke od psihoaktivnih supstanci postaje orjentisana samo na samu supstancu i načine dolaženja do iste. Stoga se u ovom članku bavimo suprotnom pojavom, a to je kada socijalna isključenost prethodi pojavi zavisnosti.

Ovo je važno iz razloga posmatranja faktora rizika, koji mogu biti preduprijeđeni ako se na vrijeme reaguje!

Dakle, važno je naglasiti da se nijedna društvena pojava ne može posmatrati izolovano od konteksta u kom se dešava. Upotreba droge i alkohola snažno je povezana sa socio-kulturnim ritualima, subkulturom i socio-strukturalnim faktorima, što doprinosi da doživljeno iskustvo više zavisi od percepcije pojedinca nego od farmakoloških svojstava droge. Faktori (sub)kulture ne ostvaruju svoj uticaj na ponašanje direktno, već posredno putem mehanizama socijalizacije u kojima naznačajniju ulogu imaju porodica, škola i vršnjačka grupa kao njeni agensi. Formiranje identiteta pod uticajem nepovoljnih socio-kulturnih prilika može dati znatan doprinos razvoju pozitivnog stava prema drogama, što je jedan od preduslova kasnije upotrebe.

Specifični stavovi, norme i vrijednosti povezane sa upotrebom droga variraju u zavisnosti od pripadnosti različitim grupama. Grupe se definišu na osnovu kriterijuma kao što su godine, religija, pol, seksualna orijentacija i subkultura. Upotreba droga može imati funkciju uklapanja i zbližavanja sa članovima grupe. Pa tako dolazimo i do toga da mladi ili odrasli koji su isključeni iz društva, pod pritiskom članova grupe kojoj žele da pripadaju, ili iz lične težnje da postanu članovi grupe, da pripadaqju negdje ili da pripadaju određenoj grupi, počinju sa konzumiranjem droge ili alkohola.

Potreba za pripadanjem je jedna od osnovnih ljudskih potreba, i ukoliko osoba nema mrežu podrške u okviru porodice ili prijatelja, podložnija je raznim negativnim osjećanjima kao što su osjećaji odbačenosti, napuštenosti, i ponajviše usamljenosti. Ovi osjećaji kod nekih mogu da dovedu do depresivnog stanja. Psihoaktivne suptance se u tom momentu čine kao izlaz iz problema, pružaju utjehu, bolji osjećaj u svom tijelu osobi, veće samopouzdanje. Ako je cilj bio pripadnost grupi, onda će dovesti do tog cilja i osoba će osjetiti zadovoljstvo u tom domenu. Ipak, ono što pojedinac u tom momentu ne uviđa je da je to samo još veće produbljivanje problema, koji kasnije dovodi do narednih faza razvoja bolesti zavisnosti.

NVO CAZAS će u sklopu projekta „Podrška porodicama u krizi uzrokovanoj štetnom upotrebom alkohola i psihoaktivnih supstanci“, podržanom od strane Ministarstva finansija i socijalnog staranja, obezbjeđivati usluge savjetovanja osobama koje konzumiraju droge i alkohol, kao i ostalim članovima porodice koje su pogođene zavisnošću od psihoaktivnih supstaci, i to putem organizovanja individualnih i grupnih savjetovanja. Sesije će pružati stručni radnici.

Naša organizacija je licencirani pružalac usluga u oblasti socijalne i dječije zaštite.

Ukoliko se vi lično suočavate sa problemom korišćenja droga i alkohola, ili imate člana porodice koji koristi psihoaktivne supstance i potrebna vam je podrška, možete se javiti za razgovor sa stručnim licima, i to putem maila katarina.jocic@cazas.org ili na broj telefona 067 602 345.

Izvori:

Šporer, Ž. (2004), “Koncept društvene isključenosti”, Revija za sociologiju, Zagreb
Tomić, V. Siromaštvo i socijalna isključenost – osnovne definicije i indikatori
Milhet, M., Moloney, M., Bergeron, H., & Hunt, G. (2011). Introduction: Drugs and Culture. In G. Hunt, M. Milhet, & H. Bergeron (eds), Drugs and Culture: Knowledge, Consumption and Policy (pp. 1-14). Farnham and Burlington: ASHGATE.