Distanca religije i podozrenje LGBTI

Odnos LGBTI zajednice i religije se danas, uopšteno uzevši, ogleda u distanci s blagim podozrenjem, koje postoji kod obje strane. Dok istorijske činjenice podsjećaju na neprihvatanje, kažnjavanje i osuđivanje homseksualnih odnosa od strane religijskih organizacija, današnji odnos religije prema LGBTI populaciji se može posmatrati iz više uglova i određuje ga više činilaca.

Poznato je da hrišćanstvo, još kroz zapise u Bibliji, homoseksualnost karakteriše kao grijeh, dok Kuran dodaje i da učesnici homoseksualnog odnosa trebaju biti kažnjeni. Ovakve religijske norme različiti vjernici različito tumače, pa se tako one koriste i kao “religijsko pokriće” terorističkih akata, pa i fizičkih napada na pripadnike LGBTI populacije. Primjetno je da se radikalan stav prema homoseksualnosti u islamu zauzima isključivo prema odnosima između muškaraca, dok se na žensku homoseksualnost gleda značajno blaže, pri čemu se ona izjednačava sa prevarom.

Kada su u pitanju religije poput hinduizma i budizma, učenja o homoseksualnosti su manje prisutna nego u zastupljenijim religijama, ali većina i njihovih savremenih religijskih vođa zastupa negativan stav o homoseksualnosti. Ovakvi, uopšteni i poznati stavovi religije prema LGBTI populaciji, objašnjavaju kontekst polarizacije koji se često provlači u odnosima ove dvije strane, kao i pitanje uslovljenosti religijskog identiteta pitanjem seksualnog opredjeljenja ili polnog identiteta.
Ipak, ono što se danas često ističe od strane LGBTI zajednice, sa ciljem nastojanja da religijske strukture ublaže ili promijene svoje stavove, jeste da pripadnost ovoj populaciji ne utiče na religijska uvjerenja. Ona i ne deklariše unaprijed bilo kojeg pripadnika LBGTI populacije kao hrišćanina, muslimana, agnostika ili ateistu, već je u pitanju lično uvjerenje svake osobe. Sa druge strane, kod tradicionalnih vjernika su učestala mišljenja o nemogućnosti praktikovanja religijskih tradicija od strane LGBTI osoba, uz argument da samom pripadnošću zajednici, LGBTI osobe poništavaju svoj vjerski identitet.

Možemo reći da Crna Gora, kao država u kojoj je najveći broj stanovništva hrišćanske pravoslavne vjeroispovijesti, takođe pripada onim zemljama svijeta u kojima religija ima distanciran stav prema LGBTI zajednici, barem u onom dijelu da im ne pruža otvorenu podršku i priznavanje.

Ipak, prošle godine je u pravoslavnom hramu u Crnoj Gori prvi put krštena transrodna osoba, što je izazvalo suprotstavljene komentare i tumačenja. Iako bi se, na prvi pogled, ovaj čin mogao protumačiti kao svojevrstan korak ka pomirenju LBGTI zajednice i crkvenih organizacija u Crnoj Gori, objašnjenja koja stoje iza samog čina možda i ne bi odala takav utisak. Naime, crkva je, govoreći o krštenju transrodne osobe, istakla da to ne predstavlja „nikakvu novost“, budući da se crkva decenijama upravlja tumačenjem patrijarha Pavla iz 1986. godine, da osobe koje su usljed medicinske opravdanosti promijenile pol, imaju sva prava na krštenje. Sa druge strane, crkva je napravila značajnu razliku između opravdanih medicinskih razloga i drugih razloga promjene pola, nazivajući ove druge – grijehom, a što je primijetila i sama LGBTI zajednica u Crnoj Gori, ističući da time crkva pravi razliku između transrodnih osoba sa jedne strane, i gejeva, lezbejki i biseksualnih osoba, sa druge strane.
Kada je riječ o uticaju tretiranja religijskog aspekta života prema LGBTI pripadnicima, istraživanje objavljeno u časopisu American Journal of Preventive Medicine pokazalo je značajnu povezanost između anti-LGBTI vjerskih nauka i samoubistava kod mladih LGBTI osoba kojima je religija važna. Naime, ono je pokazalo da su mlade LGBTI osobe kojima je religija važna bili u većem riziku od samoubistva, a utvrđen je i veći rizik za pokušaj samoubistva.

Za studente i studentkinje koji su istakli da u posljednje vrijeme preispituju svoju seksualnost, a kojima je religija važna, vjerovatnost da su nedavno pokušali samoubistvo je trostruko veća nego za njihove heteroseksualne vršnjake. Ovi rezultati su u skladu i sa rezultatima ranijih istraživanja, poput Izvještaja The Oasis Foundation iz 2017. godine, koje dovodi u vezu crkvene stavove o istopolnim vezama i probleme mentalnog zdravlja kod LGBTI osoba. U izvještaju se navodi da homofobija crkvenih vođa povećava vjerovatnost autodestruktivnog i suicidalnog ponašanja kod LGBTI osoba.

Posljednje i trenutno možda najakutelnije dešavanje na ovu temu svakako jeste izjava poglavara Katolične crkve da treba podržati istopolna građanska partnerstva. Ova izjava se tumači i kao do sada najkonkretnije izražen stav pape o gej parovima, budući da se, prema trenutnoj katoličkoj doktrini, gej veze smatraju „devijantnim ponašanjem“. Iako je ovakav javni istup izuzetno uticajnog vođe jedne religijske snage ostavio snažan utisak na cjelokupnu svjetsku javnost, mnogi su se podsjećali ranije iznijetih, suprotnih stavova vatikanskog pape, a drugi isticali i da je u pitanju laka rečenična konstrukcija, bez stvarne želje i prostora za konkretnim promjenama.

Nesumnjivo je da, usljed još uvijek nepomirenih stavova, odnos religije i LGBTI populacije ostaje kompleksan i ispreplijetan različitim interesima, dogmama i tradicionalnim barijerama. Bilo kako bilo, čini se da sama pozitivna intonacija izjave jednog religijskog predstavnika o LGBTI zajednici čini promjenu i baca svjetlo na mogućnost drugačijeg razvoja odnosa između ovih strana u predstojećem vremenu.

Autorka: Nikolina Tomović

Aktivnost je dio projekta “Doprinos zaštiti ljudskih prava i promociji jednakosti u pristupu zdravstvenoj zaštiti za LGBTI osoba kroz jačanje svijesti i borbu protiv stigme i diskriminacije ” koji je podržalo Ministarstvo za ljudska i manjinska prava.