LGBTI populacija u programima političkih partija

Uglavnom posmatrana kao pitanja kojima se pretežno bave nevladine organizacije ili sporadične studije o ljudskim pravima pojedinih organa i institucija, pitanja položaja i zaštite prava LGBTI populacije rijetko se javno raspravljaju na sjednicama državnih organa ili okupljanjima političkih aktera. Nedavni izuzetak je predstavljala skupštinska rasprava i postupak donošenja Zakona o životnom partnerstvu lica istog pola, kada su poslanici u Skupštini u tom svojstvu, ali i u svojstvu pripadnika svojih političkih partija, imali priliku da iznesu svoje stavove o načinima tretiranja LGBTI osoba u domaćem pravnom poretku.

Tom prilikom su se poslanici u crnogorskom parlamentu iz različitih polazišta opredijelili za podršku ili sprečavanje donošenja zakona. Kako su neki od njih isticali, zastupali su generalni stav svoje partije, dok su neki uprkos tome glasali spram ličnih ubjeđenja. U procesu donošenja zakona, koji je bio značajno medijski ispraćen, više puta su se mogle čuti prozivke onih koji zastupaju donošenje zakona ispred svoje partije, dok lično ne dijele takvo mišljenje. Ovo nam opravdano daje za pravo da postupanje političkih aktera, tada i uopšte u pitanjima tretiranja LGBTI populacije, uzmemo sa rezervom.

Čini se da su značajna medijska pažnja, pritisak nevladinog sektora i aktivista, vrednovanje od strane Evropske unije i budno oko međunarodne zajednice, učinili da pojedini predstavnici poslaničkih klubova glasaju isključivo partijski i iz kompromisa. Kako to najčešće nije izolovan slučaj, samim tim i nije iznenadio one koji kontinuirano prate razvoj političke aktivnosti u Crnoj Gori. Svakako, to je učinilo da odnos između, sa jedne strane ciljeva i zalaganja koje političke partije predviđaju u svojim programima, a sa druge strane njihovog ponašanja u parlamentu i stvarnih akcija, postane poseban predmet interesovanja i analize.

Tako je CAZAS, uvidom u programe jedanaest najzastupljenijih partija na crnogorskoj političkoj sceni, zaključio da se tretiranje položaja LGBTI osoba u kontekstu ljudskih prava direktno ne pripisuje nevladinom sektoru – tek onako. Ovo iz razloga što svega jedna od jedanaest analiziranih partija predviđa zaštitu prava seksualnih manjina, sa naglaskom na osjetljive kategorije, a među njima i LGBTI populaciju, čime se zalaže za edukaciju, promociju i zaštitu prava ovih grupa, pa čak predlaže i nastojanje na ustavnim i zakonskim promjenama. Sa druge strane, devet političkih partija u svojim programima uopšte ne pominje LGBTI zajednicu, dok jedna od političkih partija predviđa zalaganje na zabrani usvajanja ili hraniteljstva pripadnicima LGBTI zajednice. Prisustvo ovako snažne polarizacije, a uz izraženo ignorisanje i neprepoznavanje od strane značajne većine političkih partija, dovoljno govori o atmosferi u kojoj je Zakon o životnom partnerstvu lica istog pola usvojen.

Šest od devet partija koje ne pominju LGBTI populaciju u svojim programima zalaže se za unapređenje ljudskih prava i osnovnih sloboda čovjeka, s pozivom na dosljedno poštovanje univerzalnih vrijednosti i značaj osnovnih sloboda čovjeka koje mu pripadaju kao ljudskom biću. Ipak, pored zalaganja za univerzalne slobode i ljudska prava radnika, žena, mladih, nacionalnih i etničkih manjina, umjetnika ili naučnika, za čiju se zaštitu zalažu neke od ovih političkih partija, LGBTI populaciju ne prepoznaju u ovim kategorijama.

Šest od ovih devet političkih partija ističe da se zalaže za društvo bez diskriminacije, pozivajući se na osnove diskriminacije protiv kojih se izjašnjava i Ustav, dok tri partije posebno ističu svoje antidiskriminatorno opredjeljenje na osnovu pola i seksualne orijentacije. Preovlađujuća zalaganja svih političkih partija proklamuju ljudske slobode i vladavinu prava, dok neke posebno ističu osavremenjivanje zakonskih rješenja i približavanje modernim i evropskim vrijednostima koje treba da baštini crnogorsko društvo.

Činjenica da političke partije uglavnom selektivno prepoznaju grupacije društvenih manjina za čiju zaštitu prava će se zalagati, a uz osvrt na to da se takvo ignorisanje suštinski kosi sa nekim od osnovnih postulata njihovog funkcionisanja, stavlja pod sumnju ukupan rad i vjerodostojnost prikazanih ciljeva političkih aktera. Ovakva selektivnost u odabiru programskih ciljeva pokazuje još uvijek nedovoljno razumijevanje koncepta garantovanja ljudskih prava i osnovnih sloboda čovjeka, za koje se partije zalažu, ili pak liniju manjeg otpora koja se bira u bijegu od jasnog izjašnjavanja o osjetljivim pitanjima.

Svakako, dosadašnjom analizom partijskih programa stiče se utisak da se borba za prava pripadnika seksualnih manjina i LGBTI populacije s pravom pripisuje nevladinim organizacijama i aktivistima za ljudska prava, što potvrđuje opšti utisak da se o ovim temama u društvu uglavnom ne raspravlja, niti strateški planira dalje od toga.

Autorka: Nikolina Tomović

Aktivnost je dio projekta “Doprinos zaštiti ljudskih prava i promociji jednakosti u pristupu zdravstvenoj zaštiti za LGBTI osoba kroz jačanje svijesti i borbu protiv stigme i diskriminacije ” koji je podržalo Ministarstvo za ljudska i manjinska prava.