Prekid rada servisa usled pandemije COVID-a 19 može izazvati stotine hiljada smrtnih slučajeva izazvanih HIV-om

Radna grupa osnovana od strane Svjetske Zdravstvene Organizacije i UNAIDS-a istakla je neophodnost djelovanja u smjeru ublažavanja i prevazilaženja posledica prekida rada i snadbjevanja u zdravstvenim sistemima tokom pandemije COVID-a 19.

Procijenjuje se da bi prekid antiretrovirusne terapije u trajanju od 6 mjeseci mogao da dovede do dodatnih 500 000 smrtnih slučajeva (u zemljama Afrike koje se prostiru južno od Sahare) od bolesti povezanih sa AIDS-om, uključujući i tuberkulozu. U 2018. godini od bolesti povezanih sa AIDS-om preminulo je oko 470 000 ljudi.

Ova istraživačka grupa jasno ističe da bi zajednice trebale što prije djelovati u smjeru smanjivanja štete, jer posledice izazvane prekidom antiretrovirusne terapije mogu dovesti do povećanja smrtnosti od AIDS-a i vraćanja na nivo iz 2008. godine, kada je zabilježeno više od 950 000 smrtnih slučajeva nastalih kao posledica bolesti koje su u vezi sa AIDS-om. Takođe, posledice ovakvog šestomjesečnog prekida bi bile vidljive narednih pet godina, sa povećanjem godišnje stope smrtnosti od 40%. Posledice bi takođe bile vidljive i u broju novih slučajeva u narednih godinu dana.

Ova situacija se mora shvatiti kao alarm koji upozorava da je neophodno što prije osmisliti adekvatan način ponovnog uspostavljanja svih vitalnih servisa u zdravstvu. Kada je riječ o HIV-u, neke zemlje već preduzimaju neophodne korake, na primer obezbjeđivanje adekvatne raspodjele terapije kao i testova koji se mogu koristiti bez zdravstvenih radnika čime se pritisak na zdravstveni sistem značajno smanjuje. Ono o čemu se mora povesti računa jeste da globalne zalihe testova i tretmana nastave nesmetano da pristižu u one zemlje kojima su neophodne.

Procjenjuje se da u sub-saharskoj oblasti Afrike oko 25.7 miliona ljudi živi sa HIV-om, a da je oko 16.4 miliona njih (64%) u 2018. godini bilo na antiretrovirusnoj terapiji. Sada se ovi ljudi nalaze u povećanom zdravstvenom riziku zbog mogućnosti prekida njihove terapije, jer su HIV servisi zatovreni ili nisu u mogućnosti da nabave dovoljne količine antiretrovirusne terapije zbog rekida lanaca snadbjevanja.

Pandemija Covid-a 19 ne smije biti izgovor za preusmjeravanje sredstava namjenjenih za lliječenje i prevenciju HIV-a. Postoji rizik da će sve što je teško postignuto u oblasti borbe sa AIDS-om biti žrtvovano uslijed borbe sa COVID-om 19.

Ukoliko se HIV pozitivna osoba pridržava terapije, nivo virusnih kopija u organizmu pada na nivo koji nije moguće detektovati, čime omogućava osobi da bude zdrava i prevenira prenošenje virusa na druge ljude. Kada osoba nije u mogućnosti da redovno dobija antiretrovirusnu terapiju, dolazi do povećanja broja virusnih kopija, negativnog uticaja na zdravlje, kao i do mogućeg smrtnog ishoda. Čak i relativno kratki prekidi uzumanja terapije mogu imati značajno negativno dejstvo na zdravlje osobe i mogućnost prenošenja HIV-a na druge ljude.

Ovo istraživanje okupilo je pet radnih grupa koje su primjenom različitih matematičkih modela analizirale moguće efekte prekida djelovanja servisa koji se bave prevencijom, testiranjem i tretmanom HIV-a usled pandemije novog korona virusa.

Svaka od grupa analizirala je moguće uticaje prekida rada servisa u trajanju od tri do šest mjeseci na smrtnost i incidencu HIV-a u sub-saharskoj oblasti Afrike. U scenariju prekida rada servisa u trajanju od šest mjeseci, procjenjuje se povećanje smrtnih slučajeva povezanih sa AIDS-om od 471 000 do 673 000 na nivou od godinu dana. Ovo predviđanje automatski poništava mogućnost ostvarivanja globalnog cilja postavljenog za 2020-u godinu, da na globalnom nivou bude manje od 500 000 smrtnih slučajeva nastalih usled bolesti povezanih sa AIDS-om.

Prekid rada kraći od četiri mjeseca bi imao manji, ali takođe značajan uticaj na smrtnost. Više sporadičnih prekida u snadbjevanju antiretrovirusnom terapijom bi moglo dovesti do pojave tolerancije na lijek, sa dugoročnim posledicama na buduće tretmane i njihovu uspješnost.

Prekid rada ovih servisa može dovesti i do anuliranja svega što je do sada postignuto u prevenciji prenošenja virusa na relaciji majka-dijete. Ovaj način transmisije HIV-a u sub-saharskoj oblasti Afrike smanjen je za oko 43%, sa 250 000 u 2010. godini na 140 000 u 2018. Prekid rada servisa u trajanju od šest mjeseci bi doveo do drastičnog povećanja HIV infekcije kod novorođenčadi.

Značajan uticaj COVID-a 19 pandemije na borbu sa AIDS-om u sub-saharskoj oblasti Afrike uključuje i smanjenje kvaliteta bolničke njege usled preopterećenosti zdravstvenih ustanova, prekid testiranja nivoa virusnih kopija kod oboljelih osoba, umanjene mogućnosti savjetovanja kao i promjene terapijskih režima.

Ovo istraživanje naglašava neophodnost ugrentnog djelovanja u omogućavanju nesmetanog rada preventivnih i terapijskih servisa da bi se izbjegle posledice povećane smrtnosti i incidence HIV-a tokom trajanja pandemije. Važno je da zemlje obezbjede nesmetano snadbjevanje lijekovima da bi osobe koje dobijaju terapiju mogle da nastave da je koriste. Navedeno je moguće obezbjediti uvođenjem višemjesečnog snadbjevanja koje bi smanjilo potrebu za zdravstvenim ustanovama i samim tim obezbjedilo manje opterećenje zdravstvenog sistema.