Supstituciona terapija
Program smanjenja štete je javno-zdravstveni program koji za cilj ima smanjenje zdravstvenih, socijalnih, društvenih i ekonomskih posledica upotrebe droga po pojedinca i zajednicu. Ovakvi programi su do sada u svijetu dali najbolje rezultate kada je u pitanju prevencija HIV/AIDS-a, hepatitisa i drugih krvno i polno prenosivih bolesti među ranjivim kategorijama. Sam princip programa smanjenja štete obuhvata razmjenu igala i špriceva, supstitucionu terapiju, savjetovanje, edukaciju i psihološku pomoć i podršku osobama koje su pogođene upotrebom droga.
Supstituciona terapija je dio programa smanjenja štete koji se sprovodi u zdravstvenim institucijama a kojim su obuhvaćeni korisnici psihoaktivnih supstanci. U Crnoj Gori u skladu sa preporukama Svjetske zdravstvene organizacije supstituciona terapija se sprovodi kroz metadonski program i terapiju buprenorfinom. Izdavanje i nadzor terapije supstitucijom sprovodi se u okviru primarne ili sekundarne zdravstvene zaštite, zavisno od načina organizovanja na lokalnom nivou.
Opijatski zavisnici usljed žudnje za opijatima, koja vodi do kompulzivnog i nekontrolisanog uzimanja opijata ugrožavajući svoje zdravlje uporedo sa rizičnim ponašanjem dovode do značajnih negativnih zdravstvenih i društvenih posljedica i za samu zajednicu. Zato je supstituciona terapija uspostavljena kao vid zdravstvene njege opijatskih zavisnika koja koristi slične supstance koje imaju slično ili identično svojstvo sa drogama koje zavisnik obično koristi da bi se obezbijedio kontrolisani oblik adikcije.
Supstituciona terapija pomaže zavisnicima da smanje izloženost rizičnom ponašanju i da se fokusiraju na normalne životne aktivnosti jer više nijesu u stalnoj potrazi za drogama. Naučni podaci pokazuju da ova terapija pomaže u smanjivanju broja kriminalnih djela povezanih sa zloupotrebom droga, širenju zaraznih bolesti i smrti izazvanih predoziranjem. Takođe ovaj tretman se pokazao korisnim i za društvo u cjelini, jer unaprjeđuje društveno, psihičko i fizičko stanje zavisnika, a smanjuje javne izdatke u zdravstvenom i pravosudnom sistemu.
Supstituciona terapija se primjenjuje kod korisnika koji zadovoljavaju uslove propisane posebnim medicinskim protokolom kojim se određuje i odgovarajuća doza lijeka u zavisnosti od procjene zdravstvenog radnika u skladu sa zdravstvenim stanjem pacijenta.
Terapija se koristi u obliku kratkoročnih i dugoročnih programa. Kratkoročni program je detoksikacija koja ima za cilj da osobu koja uzima visoke doze opijata dovede do niskih doza ili ih u potpunosti ukine u određenom obično kraćem vremenskom okviru. Dugoročni program je terapija održavanja koja zbog hronične prirode stanja pacijenta ima za cilj da ostvari stabilnost u životu osobe dozvoljavajući stabilne doze lijeka tokom dugog vremenskog perioda. Cilj terapije održavanja i dalje može imati za cilj da dovede do detoksikacije ako je pacijent spreman za to.
Pored niza pozitivnih efekata zbog kojih se supstituciona terapija može smatrati defitivno uspješnim i korisnim vidom zdravstvene njege postoji i nekoliko negativnih aspekata vezanih za nju. U osnovi aspekt dugotrajnosti nosi sa sobom izvjesne negativne posljedice kako za javno zdravlje tako i za pojedinca. Iako je supstituciona terapija povoljan vid liječenja zbog njene dugoročnosti, trošak primjene terapije na kraju ipak nije zanemarljiv. Takođe sa aspekta pojedinca korisnik postaje dugotrajni pacijent zavistan ne samo od lijeka već i od osobe koja mu ga prepisuje. I što je najbitnije dugotrajno uzimanje lijeka često dovodi pacijente do pasivnog stava pacijenta koji nema motiv da takvo stanje unaprijedi i sebe dovede do pozicije osobe koja prestaje da bude zavisna od opijata kao osnovnog zdravstvenog problema.
Više informacija o programu smanjenja štete, supstitucionoj terapiji, radu drop in centra, kontaktima terenskih radnika kao i servisima podrške, dostupno je kod osoblja drop in centra kao i putem AIDS info telefona 067 602 345.