Socijani rad u zdravstvu

Socijalni rad u zdravstu je nastao kao potreba postojanja posrednika koji bi, sa jedne strane, pomagao ljekaru da se bolje upozna sa ličnošću pacijenta, a sa druge strane pomagao pacijentu i njegovoj porodici, kako bi se što bolje upoznali sa institucijama i sistemima socijalne sigurnosti i zaštite.

Danas se u praksi može vidjeti da je socijalni rad u velikoj mjeri institucionalizovana društvena djelatnost. U takvoj situaciji socijalni radnik je neizbježno dio velikih sistema kao što su socijalni sistem i zdravstveni sistem. Očekivano je da je uloga socijalnog radnika u tim sistemima velika i jasno definisana.

Suprotno tome, može se primjetiti da je socijalni radnik kao profesionalac često marginalizovan. Pasivan odnos menadžmenta organizacije prema značaju obavljanja radnih zadataka socijalnih radnika u ustanovama sistema, pasivan odnos samih socijalnih radnika prema značaju i položaju svoje profesije, nepostojanje jasnih određenja poslova kojima se socijalni radnik bavi unutar organizacija sistema, samo su neki aspekti problema sa kojima se socijalni rad kao profesionalna djelatnost susreće, posebno u sistemima zdravstvene zaštite.

Socijalni radnici, kao dio multidisciplinarnog tima u zdravstvenoj zaštiti, treba da obezbijede efikasnu procjenu i odgovarajuće intervencije koje bi pacijentu pomogle u postizanju optimalnog oporavka/rehabilitacije i kvaliteta života. To uključuje maksimiziranje koristi koju pacijent i porodica dobijaju od medicinskog tretmana, kao i smanjenje rizika po zdravstveno i socijalno blagostanje pacijenta.

Svaki socijalni radnik, sem stručnih kvalifikacija, treba da posjeduje i određene vještine, kako bi svoj posao obavljao kvalitetno i pružio maksimalnu pomoć i podršku korisniku. Osnovne vještine za socijalni rad u zdravstvu uključuju sposobnost za:

– Procjenu biopsihosocijalnih potreba pacijenata i porodice
– Procjenu zajedničkih faktora koji utiču na zdravlje i liječenje pacijenta
– Obezbjeđivanje psihosocijalnih intervencija koje će olakšati prilagođavanje pacijenta i porodice na novonastale okolnosti
– Olakšavanje porodične i timske komunikacije
– Zagovaranje usluga koje su korisniku neophodne
– Posredovanje u potencijalno konfliktnim situacijama
– Kriznu intervenciju
– Edukovanje pacijenta i porodice o efikasnim načinima za mobilizaciju postojećih resursa
– Razvijanje i sprovođenje planova za otpust pacijenta sa liječenja
– Poznavanje dostupnih sistema podrške

Koje usluge pružaju socijalni radnici?

Socijalni radnici u zdravstvenoj zaštiti obično pružaju individualno, grupno i porodično savjetovanje, kriznu intervenciju, edukaciju pacijenta i porodice, upućivanje na ostale sisteme podrške, kao i zastupanje.

Za svakog korisnika neophodno je razviti individualan plan njege, koji se zasniva na psihosocijalnoj procjeni. U izradi plana njege, kao i u daljem sprovođenju, neophodne su konsultacije sa medicinskim radnicima, kao i kontinuirana saradnja u multidisciplinarnom timu.

Usluge socijanog rada su sledeće:

– Psihoscijalna procjena ( odrediti potrebe, identifikovati snage i sposobnosti prevladavanja poteškoća, procijeniti neformalnu mrežu podrške)
– Savjetovanje (procjena uloge emocionalnih i socijalnih faktora na zdravstveni status, jačanje kapaciteta i intervencija u vezi sa pitanjima mentalnog zdravlja, kao što su anksioznosti, depresija, upravljanje emocijama)
– Edukacija pacijenta/porodice (olakšavanje razumijevanja bolničkih procesa i procedura, razumijevanje bolesti, olakšavanje životnih prelaza kada zdravstveni uslovi zahtijevaju modifikovani način života)
– Savjetovanje i planiranje otpusta (identifikovati barijere za otpuštanje, locirati resurse koji su na raspolaganju, identifikovati raspoloživu formalnu i neformalnu podršku, pomoći pacijentu i porodici da se emotivno pripreme za tranziciju)

Zadaci socijalnog radnika se mogu svesti na sledeće:

1. Rad sa pacijentom na rješavanju njegovih problema, te otklanjanje smetnji i teškoća koje se mogu pojaviti kao prepreka uspješnom liječenju (neposjedovanje zdravstvenog osiguranja, neznanje u pogledu ostvarivanja prava određenih usluga centra za socijalni rad, neposjedovanje informacija za ostvarivanje različitih vrsta pomoći i podrške različitih organizacija).

2. Rad sa okolinom i mobilizacija okoline zarad njenog uključivanja u proces liječenja. U tom smislu veoma je važan zadatak saniranje nepovoljnih prilika u porodici (rad na održavanju kontakta pacijent-porodica, razvijanje gdje je to potrebno, dobrih interpersonalnih odnosa pacijenta i porodice)

3. Održavanje kontakta sa radnom i širom drušvenom sredinom pacijenta:

– Rad sa pacijentima kojima je potrebna pomoć društva (djeca bez roditeljskog staranja, maloljetne trudnice, vaspitno zapuštena djeca, maloljetni delikventi, samohrane majke, stari…)
– Razvijanje osjećanja odgovornosti kod pacijenta i pomoć u osposobljavanju za samostalan život

Položaj socijalnog rada u sistemima zdravstvene zaštite

Kako socijalni rad u ustanovama zdravstvene zaštite ne spada u osnovne profesije, odnosno nosioce zdravstvene zaštite, značaj socijalnog rada je zanemaren. Naime, veliki broj ustanova zdravstvene zaštite nema zaposlene socijalne radnike. To navodi na zaključak da sistem zdravstvene zaštite nije prepoznao značaj socijalnog rada kao djelatnosti unutar sebe.

Značaj socijalnog rada u sistemu zdravstvene zaštite može se prepoznati u definiciji zdravlja Svjetske zdravstvene organizacije. Prema Statutu Svjetske zdravstvene organizacije, zdravlje je stanje potpunog fizičkog, mentalnog i socijalnog blagostanja, a ne samo odsustvo bolesti i oronulosti.

Ova definicija, prihvaćena na međunarodnom nivou, po prvi put, pored fizičke i psihičke komponente zdravlja, uključuje i socijalnu komponentu, odnosno socijalno blagostanje, kao jedan od osnovnih elemenata zdravlja čovjeka.

Opredjeljenje da se ljudsko zdravlje definiše na ovakav način proizilazi iz stava da svako ljudsko biće, bez obzira na nacionalnu, religioznu i polnu pripadnost, ima pravo na socijalnu sigurnost, posebno putem ostvarivanja prava na zdravlje.

Slađana Ognjanović