Nasilje nad djecom

„Najveća snaga kojom raspolaže čovječanstvo jeste nenasilje. Ono je jače i od najmoćnijega razornog oružja što ga je stvorio ljudski mozak.“ Mahatma Gandhi

U ovom tekstu ćemo koristiti jednu od sveobuhvatnih definicija Svjetske zdravstvene organizacije, koja navodi da se nasilje nad djecom „sastoji od svih oblika fizičkog i/ili emocionalnog nasilja, seksualnog zlostavljanja, zanemarivanja ili nehajnog postupanja, ekonomskog ili drugog izrabljivanja koji nanose stvarnu ili potencijalnu štetu djetetovom zdravlju, preživljavanju, razvoju i dostojanstvu u kontekstu odgovornosti, povjerenja i moći“.

Kada govorimo o nasilju and djecom, govorimo o globalnom problem koji je postojao i nažalost još uvijek postoji u svim zemljama svijeta, u svim kulturama i klasama, bez obzira na porijeklo, stepen obrazovanja. Kroz istoriju se bilježe različite forme iskorišćavanja i zlostavljanja djece, kako od blažih, fizičkih kazni, tako i do onih najsurovijih, koje za posljedicu imaju djetetovu smrt.

Koji sve oblici nasilja postoje?

Najčešći oblici nasilja nad djecom su fizičko i psihičko nasilje, nakon toga slijedi seksualo nasilje, zanemarivanje i vršnjačko nasilje.

Fizičko zlostavljanje je odnos ili ponašanje kojim se, uz primjenu fizičke sile i uz ili bez upotrebe drugih sredstava, nanose povrede, ozljede ili rane djeci. Spoljašnji simptomi koji pate ovu vrstu nasilja su najčešće modrice po tijelu, prelomi kostiju, opekotine, unutrašnje povrede i krvarenja, oštećenja mozga, oštećenje vidnog i slušnog aparata, itd. Važno je naglasiti da fizičko nasilje uvijek prati i psihičko nasilje.

Psihičko zlostavljanje ili emocionalno lišavanje je odnos ili ponašanje kojim se zapostavlja, ugrožava, podcjenjuje, vrijeđa ili verbalno napada ličnost maloljetnika i ispoljavaju negativna osjećanja prema njima.

Emocionalno nasilje ostavlja najviše traga na žrtvi nasilja. Ako je dugotrajnije, ono je destruktivnije od tjelesnog nasilja. Emocionalno nasilje se zapravo ogleda u trajnom propuštanju iskazivanja ljubavi i pažnje prema djeci, kao i u verbalnim ispadima kojima se djeca ponižavaju i povrjeđuju.

Seksualno zlostavljanje – ovaj vid zlostavljanja je nažalost sve prisutniji u našoj sredini ali svakako ohrabruje podatak da se u poslednjih par godina više pažnje posvećuje ovom vidu nasilja. Pod seksualnim zlostavljnjem se podrazumijeva bilo koji vid eksploatacije djeteta u cilju seksualnog zadovoljenja i uživanja odrasle osobe.

Seksualno zlostvljanje podrazumijeva svaki vid verbalnog, gestovnog ili fizičkog kontakta sa seksualnim sadržajem najmanje dvije osobe bilo kog pola, na skali od seksaualnih poruka, lascivnih riječi i priča i ponuda, do naglašenog pokazivanja seksualnih simbola, dodirivanja, pokušaja ili ostvarenog seksualnog odnosa i silovanja, ukoliko je rezultat nevoljnog i neprihvaćenog stava bilo kog učesnika u ovim odnosima, kada su u pitanju odrasle osobe, i nezavisno od postojanja ili nepostojanja volje, htjenja i saznanja kada je objekat ovakvih odnosa maloljetna osoba.

Jedan od ne tako rietko korištenih oblika nasilja je i zanemarivanje – to je oblik zlostavljanja nad djecom kojim se kontinuirano grubo zanemaruju osnovne potrebe djece (fiziološke, razvojne, zdravstvene, obrazovne, kulturne i zbrinjavanje).

Svi pomenuti oblici zanemarivanja mogu prouzrokovati brojne poremećaje u razvoju djeteta kao što su: prošenje, krađa, zavisnost od alkohola ili narkotika, delikvencija, padanje u san tokom školskih časova, formiranje mišljenja da o njima niko ne brine, nemogućnost da se dijete usmjeri na izvršavanje svojih obaveza, nisko samopoštovanje i samokontrola i sl.

Vršnjačko nasilje je karakterističan i veoma izražen oblik nasilja nad djecom u školama. Nasilničko ponašanje djece, poznato i kao buling (bullying, eng. termin) se razlikuje od kratkotrajnih incidenata i svađa djece. Osnovna razlika je upravo u namjernoj želji da se drugom djetetu nanese zlo, kao i u ponavljanju takvog postupanja tokom određenog vremena i dominaciji sile na individualnom ili grupnom planu.

Posljedice nasilja

Brojne su posljedice koje prouzrokuje nasilje nad djecom, one mogu biti neposredne kao što su poricanje, otcjepljivanje od traumatičnog događaja koje utiče na kasniji razvoj i adaptaciju deteta; osjećanje krivice koji ometa dalji intelektualni, emocionalni i socijalni razvoj; napadi bijesa i povremena agresija – ponašanje kojim se najčešće u vršnjačkoj grupi prevazilazi doživljaj gubitka kontrole i bespomoćnosti; čitav niz mogućih problema u ponašanju, poremećaja navika, razvojnih smetnji i zastoja.

Pored neposrednih postoje i dugoročne posljedice kao što su post-traumatsko stanje djeteta, čitav niz mentalnih poremećaja, koji se dovode u vezu sa ranim traumatskim doživljajima: depresija, panični poremećaj, poremećaji ishrane, zloupotreba alkohola/narkotika, samopovređivanja, pokušaji samoubistva, smanjeno samopoštovanje, osećaj gubitka/nedostatka kontrole, teškoće u uspostavljanju intimnosti i sl.

Jedna od posledica nasilja and djecom može biti i usvajaju model ponašanja i reflektovanje nasilnog ponašanja prem djeci, članovima porodice (prema roditeljima, prema partnerima, djeci.,drugarima I sl.)

Nikolina Boljević