Socijalna briga o starima
Sve veći broj starih u populaciji je uslovio da problemi starosti postanu značajna društvena pojava koja zaokuplja naučnu i stručnu pažnju gerontologa, gerijatara, socijalnih radnika, psihologa itd. Svi oni, sa aspekta mogućnosti svoga djelovanja ulažu napore da se starim osobama obezbijede adekvatni uslovi života.
Crna Gora se prema demografskim podacima postepeno svrstava među najstarija društva u Evropi, te je stoga neophodno uvođenje strateškog odgovora koji se odnosi na zahtjeve da se kvalitetno i svestranije pristupi pitanjima starenja stanovništva.
Planovi za aktivnosti koje su usmjerene na socijalnu zaštitu starih predviđaju obezbjeđivanje intenzivnijeg i bržeg razvoja mreže servisa u oblasti zadovoljenja socijalnih i zdravstvenih potreba starih na lokalnom nivou uz unaprijeđenje kvaliteta pruženih usluga, veću dostupnost usluga porodicama koje brinu o starima.
Takođe je potrebno intenzivno raditi na razvijanju mreže usluga kućnog liječenja i njege, kao i različitih usluga iz domena socijalne zaštite, a posebno usluge dnevnog boravka i pomoći u kući.
Usluge institucionalne i vaninstitucionalne zaštite razvijene su prvenstveno u većim gradovima, pa poseban problem predstavlja teritorijalna neujednačenost pružanja ovih usluga. Osnovu za promjenu ovakvog stanja predstavlja deinstitucionalizacija i decentralizacija usluga socijalne zaštite, sa ciljem razvoja usluga za stare u lokalnoj zajednici.
Oblici takve pomoći koja se odnosi na očuvanje i unaprijeđenje zdravlja, a time i kvaliteta života mogu biti različiti:
1. Dnevni centri koji nude podršku starijim građanima dok su članovi njihovih porodica na poslu;
2. Dnevni rehabilitacioni centri u kojima se pruža pomoć onima koji su napustili bolnicu, a kojima je potrebno unaprijeđenje funkcionalnih sposobnosti;
3. Lična pomoć u kući koja obuhvata ishranu, ličnu higijenu, pranje odjeće i čišćenje kuće, prevoz i slično;
4. Medicinska pomoć u kući, namijenjena bolesnim starim ljudima;
5. Kućna njega i drugo.
Prema iskustvima decentralizovanih sistema socijalne zaštite, ovi i srodni oblici pružanja usluga imaju dvije bitne prednosti u odnosu na smještaj u institucije: stari ljudi ih preferiraju, jer tako ostaju u svojoj sredini, i jeftiniji su. Neophodno je iskoristiti sve raspoložive resurse i zadržati stare u njihovim kućama.
Pored institucionalne zaštite starih, značajan oblik podrške dostojanstvenom starenju predstavljaju i vaninstitucionalni vidovi podrške starima. Ovaj vid podrške pruža socijalnu integraciju starih, razvijajući međusobnu solidarnost i samopomoć u prirodnoj sredini starih, koji ne mijenjajući svoj dom i sredinu, uz pomoć i podršku žive kvalitetnije.
Za razliku od ovakvih modela podrške u prirodnom okruženju , obuhvat institucionalnom zaštitom opravdan je kada su potrebe starih takve da se ne mogu zadovoljiti u lokalnoj zajednici i kada u takvim uslovima provode veći dio dana u dužem periodu.
Važno je naglasiti da sve veću ulogu u vaininstitucionalnim uslugama imaju nevladine organizacije i vjerska udruženja čiji su korisnici najsiromašnije i socijalno izolovane stare osobe.
Bez popravljanja opšteg stanja, prvenstveno stvarnih, realnih društveno-ekonomskih mogućnosti i izgradnje društvenih vrijednosti, teško se mogu očekivati promjene, i pored donešenih strateških dokumenata.
Stoga je od prioritetne važnosti promovisati starenje kao period života koji može biti djelotvoran, uspješan i koristan za zajednicu, ukoliko se starim osobama da šansa da se uključe u aktivnosti svoje zajednice. U ovom procesu vrlo je važna uloga porodice.
Riješenje problema zdravstvene i socijalne zaštite starih iziskuje usklađivanje mogućnosti ekonomije i društva sa jedne strane, sa demografskim promjenama sa druge strane.
Slađana Ognjanović