Moždani udar – Simptomi i dijagnostika
U osnovi akutnog moždanog udara nalazi se nedovoljnjo snabdijevanje krvlju ( kiseonikom i glukozom), nastale kako posljedica zakrčenje krvnog suda ili hipoperfuzije, što za posljedici ima smrt neurona u zoni infarkta u roku od nekoliko minuta. Infarktna zona okružena je regijom koja se naziva penumbra. Neuroni penumbre su afunkcionali ali su još uvjek vijabilni. Cilj svih terapijskih pokušaja u liječenju akutnog moždanog udara je održavanje viabilnosti i funkcionalnsti neurona penumbre.
SIMPTOMI
Akutni moždani udar odlikuju nagli početak i brzi razvoj fokalnih neuroloških simptoma. Izuzetno rijetko se simptomi razvijaju postepeno.
Na početku bolesti većina bolesnika ima očuvano stanje svijesti (sem u slučajevima zahvaćenosti područja vaskualrizacije bazilarne arterije, masivnog moždanog edema, hermijacije i kompresija na moždano stablo). Glavobolja se javlja kod 25 odsto bolesnika, a povraćanje i mučnina oznaćavaju zahvaćenost struktura zadnje lobanjske jame.
Dakle simptomatologija varira od djelova zahvaćenih infarktom.
U slučaju zahvaćenosti:
1. Lijeve (dominantna) hemisfera – hemisferni ili kortikalni infarkti simptomatologija je sledeća: afazija, desnostrana hemipareza (plegija), desnostrani gubitak senzibiliteta, desnostrani prostorni neglect, desnostrana homonimna hemianopsija, poremećaj konjugovanog pogleda udesno (devijacija glave I bulbusa ulevo, bolesnik gleda u žarište);
2. Desne (nedominantna) hemisfere – hemisferni ili kortikalni infarkti simptomatologija je sledeća: levostrana hemipareza (plegija), levostrani gubitak senzibiliteta, levostrani prostorni neglect, levostrana homonimna hemianopsija, poremećaj konjugovanog pogleda ulevo (devijacija glave I bulbusa udesno, bolesnik gleda u žarište);
3. Subkortikalni infarkti hemisfera ili moždanog stabla simptomatologja je sledeća: čista motorna ili čista senzitivna hemipareza (plegija), dizartrija, uključujući i sindrom dizartrije sa nespretnom rukom, ataksična hemipareza, nema nenormalnosti kognitivnih funkcija, govora i vida;
4. Infarkti moždanog stable: motorni ili senzorni gubitak u sva četiri ekstremiteta, alterni sindromi, poremećaj konjugovanog pogleda, nistagmus, ataksija, dizartrija, disfagija;
5. Infarkti malog mozga: ipsilateralna ataksija ekstremiteta, ataksija hoda i stajanja;
USPOSTAVLJANJE DIJAGNOZE
Trajno riješenje posljedice podrazumjeva spoznaju uzroka!
Prilikom obrade bolesnika sa akutnim moždanim udarom ispitivanju neophodno je sprovesti diagnostičke postupke koji da odgovore na sljedeća pitanja:
- Da li se kod bolesnika radi o vaskularnoj bolesti mozga?
- Da li se radi o ishemijskoj ili hemoragijskoj bolesti?
- Da li je bolesnik u indikacionom području za primenu fibrinolitičke/hirurške terapije?
- Da li su kod bolesnika prisutne druge neurološke ili somatske komplikacije koje mogu uticati na terapijski pristup?
Hronična ishemija mozga podrazumeva dugotrajno stanje insuficijentne moždane perfuzije, sa ili bez neuroloških ispada, uz stalnu tendenciju ka akutizaciji oboljenja.
Dijagnoza cerebrovaskularne insuficijencije zasniva se na:
1. Angio-neurološkom nalazu i neinvazivnom ispitivanju.
Neinvazivno ispitivanje podrazumeva sledeće metode: Doppler-sonografija, Duplex sonografija – B-scan koja prikazuje ono što vaskularnog hirurga najviše interesuje morfologiju arterijskih lezija i hemodinamske efekte arterijskih lezija, transkranijalna Doppler sonografija, Elektroencefalografija.
Neinvazivna kardiološka dijagnostika, kompjuterizovana tomografija i nuklearna magnetna rezonansa mozga i supraortalnih grana, omogućava da se kod pacijenta sa simptomima eliminiše druga intrakranijalnu patologija. Pozitivan nalaz za infart mozga detektovan kompjuterizovanom tomografijom ili magnetnom rezonansom elimišu mogućnost rekonstruktivnog zahvata na arterijama za 2-4 nedjelje.
2. Invazivnoj dijagnostici (klasična arteriografija kao zlatni standard za stenzantno okluzivnu bolest karotidne arterije, digitalna subtrakciona angiografija, CT angiografija, NMR arteriografija, pozitronska emisiona tomografija (PET SCAN) i SPECT.
Dr sci med Nikola Fatić
